در مبحث سوله ها و انواع آن ها، با سوله و انواع آن آشنا شدیم و دیدیم که یکی از پرکاربردترین انواع سوله ها، سوله های دامداری (Animal Husbandry Shed) مانند سوله گاوداری، سوله مرغداری، سوله پرورش شترمرغ و سوله پرورش بوقلمون هستند. در این مقاله آموزشی، در مورد سوله های دامداری و انواع آن ها صحبت خواهیم کرد.
در این مقاله آموزشی، به این پرسش ها پاسخ داده خواهد شد:
1 – سوله دامداری چیست و انواع آن کدامند؟
2 – فضا و تجهیزات مورد نیاز برای یک سوله دامداری چیست؟
دامداری و دامپروری
می دانیم که گیاهان، انرژی مورد نیاز خود را از طریق فتوسنتز بدست می آورند و حیوانات نیز، از طریق تغذیه از گیاهان یا حیوانات دیگر، انرژی مورد نیاز خود را تامین می کنند. انسان های اولیه نیز معمولا از میوه ها، دانه های خوراکی گیاهان و یا گوشت حیوانات تغذیه می کردند. با کشف آتش و اهلی کردن حیوانات و گسترش کشاورزی توسط بشر، تحول عظیمی در تغذیه او پدید آمد، زیرا می توانست در مدت زمان کمتر، مواد غذایی مورد نیاز خود را تامین نماید و نیازی به جستجوی غذا و کوچ به مناطق دورتر نبود. این موضوع موجب یکجانشینی انسان ها و گسترش کشاورزی و دامداری شد.
انسان ها از نیروی دام ها برای حمل و نقل کالاها و شخم زدن زمین های کشاورزی، از شیر و گوشت و سایر فرآورده های آن ها به عنوان منبعی برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود و از پشم و پوست آن ها به عنوان منبعی برای تامین پوشاک خود استفاده می کردند. بنابراین، دام ها بخش زیادی از نیازهای روزمره انسان را برآورده می کردند. این موضوع، موجب وابستگی بیشتر انسان به دام ها شد، به گونه ای که با پیشرفت تمدن و افزایش جمعیت، نیاز به افزایش تعداد دام ها و فرآورده های آن ها نیز بیشتر احساس می شد. برای پاسخ به این نیازها، دامداری، در کنار کشاورزی، به عنوان یکی از شغل های مهم و اساسی، مطرح و گسترش پیدا کرد. امروزه، دامداری شاخهای از کشاورزی است که با پرورش دام سروکار دارد و معمولا به دو روش سنتی و صنعتی انجام می شود:
دامداری سنتی
در روش سنتی، همانند ابتدای پیدایش دامداری، تغذیه دام ها از طریق مراتع و چراگاه های طبیعی صورت می پذیرد. با گسترش جمعیت شهرها، دامداری سنتی، دیگر قادر به پاسخگویی نیازهای انسان ها نیست. به همین دلیل، دامداری صنعتی به مرور جایگزین آن شده است.
دامداری صنعتی
دامداری صنعتی
در دامداری صنعتی یا دامپروری، از علم، تکنولوژی و تجهیزات مدرن برای پرورش دام ها استفاده می شود. این کار موجب می شود که بتوان در فضای کمتر و در مدت زمان کوتاه تر، تعداد بسیار بیشتری دام را پرورش داده و حجم بیشتری از فرآورده های دامی مورد نیاز را تهیه نمود. امروزه از دامپروری برای پرورش انواع دام (مانند گاو، گوسفند، بز، شتر، اسب و …)، انواع طیور (مانند مرغ، شترمرغ، اردک و غاز، بوقلمون، بلدرچین و … )، انواع آبزیان (مانند ماهی، میگو و …) و انواع حشرات (مانند زنبور عسل و …) استفاده می شود.
دامداری صنعتی
مقایسه دامداری و دامپروری
مهمترین تفاوت های دامداری سنتی و صنعتی عبارتند از:
2 – میزان تولید فرآورده های دامی: یکی از مهمترین تفاوت های میان دو روش دامداری صنعتی و سنتی، میزان تولید فرآورده های دامی است. در دامداری صنعتی، با استفاده از روشهای علمی و بهره گیری از اصول تغذیه مناسب و همچنین استفاده از تجهیزات مدرن، حجم بسیار بیشتری از فرآورده های دامی تولید می شود.
3 – هزینه های اولیه و جاری: معمولا هزینه های دامداری صنعتی، بیشتر از هزینه های دامداری سنتی است. علت این است که در دامداری صنعتی، برای دستیابی به تولیدات بیشتر و فرآورده های با کیفیت تر، تجهیزات و مواد غذایی خاصی در نظر گرفته می شود که هزینه های بالایی را شامل می شوند. با این حال، باید توجه داشت که درآمدهای حاصل نیز در روش دامداری صنعتی، بسیار بیشتر از روش دامداری سنتی است.
4 – فضای در اختیار دام: در روش صنعتی، برای هر رأس دام، حداقل فضایی در نظر گرفته می شود که اغلب، بسیار کمتر از فضایی است که در روش سنتی در اختیار دام ها قرار می گیرد.
5 – شرایط بهداشتی: در دامداری صنعتی، در مقایسه با دامداری سنتی، به دلیل متمرکز بودن دام ها در یک فضای کوچکتر، آسیبپذیری آنها در مقابل شیوع بیماریها، مخصوصاً بیماریهای واگیردار، بیشتر است. بنابراین، رعایت نکات بهداشتی و حضور ناظران بهداشت در واحدهای دامداری صنعتی، ضروری است.
6 – شرایط زیست محیطی: یکی از مزایای دامداری به روش صنعتی این است که در این روش، در مقایسه با دامداری سنتی، آسیب کمتری به مراتع و محیط زیست وارد می شود. تحقیقات نشان می دهد که دامداری سنتی، تاثیر زیادی در فرسایش خاک مراتع و آلودگی آب و هوا و محیط زیست دارد. در حالیکه در دامداری صنعتی، میزان آسیب به محیط زیست، تا حد زیادی کاهش می یابد.
بنابرآنچه گفته شد، دامداری سنتی، جوابگوی نیازهای جمعیت کنونی جهان نیست و به همین علت، استفاده از دامداری صنعتی، روز به روز در حال گسترش است. در ادامه این مقاله، با سوله های دامداری صنعتی و تجهیزات آن ها آشنا خواهیم شد.
سوله دامداری و دامپروری
طبق آمارهای رسمی، حدود 65 درصد دامداری در ایران، به روش سنتی و کمتر از 35 درصد به روش صنعتی انجام می شود. از طرفی، به دلیل چرای بیش از حد دامها به روش سنتی، مراتع و محیطزیست ایران در معرض خطر قرار گرفته است. در نتیجه، برای جلوگیری از نابودی بیشتر محیطزیست ایران نیاز است که دامداری صنعتی، هر چه سریع تر جایگزین دامداری سنتی شود.
این موضوع، موجب شده که نیاز به سازه هایی که فضای لازم را برای نگهداری و پرورش دام ها فراهم آورند نیز بیشتر از قبل احساس گردد. آمارها نشان می دهد که در حال حاضر، در ایران، بیش از 53 میلیون رأس گوسفند، 26 میلیون رأس بز و در حدود 6 میلیون رأس گاو و گاومیش پرورش داده میشود. امروزه از سوله های دامداری برای فراهم آوردن فضاهای مورد نیاز دامپروی استفاده می شود.
انواع سوله دامداری
سوله های دامداری، فضا و تجهیزات لازم را برای نگهداری و پرورش دام ها به خوبی فراهم می کنند. معمولا در دامپروری، برای هر رأس دام، حداقل فضایی در نظر گرفته می شود که با توجه به آن میتوان مشخص کرد که در یک واحد دامداری صنعتی، چند رأس دام را میتوان پرورش داد. بر این اساس، در گام اول برای ساخت یک سوله دامداری، باید فضای مورد نیاز آن تخمین زده شود. به عنوان مثال، با فرض اینکه برای هر راس گوسفند، فضای 2 متر مربعی در نظر گرفته شود، در یک سوله 1000 متری، می توان حدودا 500 راس گوسفند را پرورش داد.
همچنین، هر واحد دامداری، نیازمند بخش آبشخور دام و بخش مجزایی برای زایشگاه است. علاوه بر این ها، در هر واحد دامداری، باید فضایی به عنوان انبارهای علوفه و کنسانتره در نظر گرفته شود. ضمن آنکه هر واحد دامپروری، معمولا شامل یک درمانگاه و چندین اتاق به عنوان فضای اداری است باید در برآورد فضای مورد نیاز، در نظر گرفته شوند.
از مشهورترین سوله های مورد استفاده در دامداری، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
الف) سوله گاوداری
سوله های گاوداری، سوله هایی هستند که برای نگهداری و پروش گاوها استفاده می شوند. برای آشنایی بیشتر با سوله های گاوداری و مشخصات و تجهیزات آن ها به مقاله آموزشی سوله های گاوداری مراجعه نمائید.
سوله گاوداری
ب) سوله مرغداری
سوله مرغداری
ج) سوله پرورش بوقلمون
سوله پرورش بوقلمون
ساخت سوله دامداری
ساخت سوله های دامداری نیز بر اساس فضا و استحکام مورد نیاز سازه، با استفاده از تیر ورق یا خرپا قابل انجام است. معمولا سوله های دامداری بزرگ را که سازه سنگین تری دارند (مانند سوله های گاوداری)، با استفاده از تیر ورق و سوله های دامداری که سازه ای سبک تر و یا دهانه های بسیار بزرگی دارند (مانند سوله های مرغداری) را با استفاده از خرپا می سازند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد، به مقاله ساخت سوله – آشنایی با فرآیندها و روش ها مراجعه نمائید. همچنین، برای تخمین هزینه های احداث انواع سوله ها در سال 1402، می توانید به بخش هزینه سوله مراجعه نموده و یا با ما تماس بگیرید تا کارشناسان ما، مشاوره های لازم را در اختیار شما قرار دهند.