صنایع فلزی سازه نگار

مشاوره و سفارش پروژه:

13 - 56240012 - 021

سازه فلزی (اسکلت فلزی) و انواع و اقسام آن

قبلا در مبحث سازه ها و انواع آن ها، با تعریف سازه و انواع و اقسام آن آشنا شدیم و دیدیم که یکی از مهمترین انواع سازه ها، سازه های فلزی هستند. در این مقاله آموزشی، در مورد سازه فلزی (اسکلت فلزی) و انواع و اقسام آن صحبت خواهیم کرد و به صورت کامل با اجزای یک سازه فلزی، از صفر تا صد آشنا خواهیم شد. در این مقاله آموزشی، هر آنچه لازم است در مورد سازه های فلزی بدانید را در اختیار شما قرار خواهیم داد. لطفا تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

سازه فلزی (اسکلت فلزی) چیست؟

سازه فلزی یا سازه فولادی (Steel Structure)، نوع خاصی از سازه (Structure) است که عمده اجزای اصلی و اتصالات موجود در آن از فولاد یا سایر آلیاژهای فولادی ساخته شده است. 

برای آشنایی بیشتر با سازه ها و انواع و اقسام آن ها و همچنین تاریخچه تکامل آن ها به مقاله آموزشی سازه چیست و انواع آن کدام است؟ مراجعه نمائید. 

طبق داده های مرکز آمار ایران در برآورد سال 1394، حدود 40 درصد از سازه های موجود در ایران را سازه های فلزی (21.83 % سازه های فلزی و 20 % سازه های متشکل از آجر و آهن) و حدود 58 درصد از سازه های موجود را سازه های بتون آرمه تشکیل می دهند. سایر موارد نیز سازه های ساخته شده از آجر و چوب (کمتر از 1%) و بلوک های سیمانی (کمتر از 2%) هستند.

در مورد ساختمان های مسکونی، این آمار بیانگر آن است که حدود 36 درصد ساختمان ها در شهرها و 15 درصد ساختمان ها در روستاها، دارای اسکلت فلزی، حدود 29 درصد ساختمان ها در شهرها و 17 درصد ساختمان ها در روستاها دارای اسکلت بتن آرمه و اسکلت سازه حدود 35 درصد ساختمان ها در شهرها و 38 درصد ساختمان ها در روستاها از جنس آجر، آهن و سنگ است. 

 این موضوع بیانگر اهمیت روزافزون سازه های فولادی و بتنی در صنعت ساختمان سازی کشور است. در این مقاله آموزشی، فقط در مورد سازه های فلزی و انواع و اقسام آن ها و اجزای آن ها صحبت خواهیم کرد. برای آشنایی با سازه های بتنی و انواع و اقسام آن ها، به بخش سازه بتنی مراجعه نمائید.

هزینه های ساخت و ساز

نمونه ای از یک سازه فلزی

کاربردهای سازه های فلزی

سازه های فلزی، جزو مهمترین و پر کاربردترین سازه های مدرن به شمار می روند و طیف وسیعی از سازه های موجود در دنیا را در بر می گیرند. مزایای استفاده از فولاد و آلیاژهای آن، موجب استفاده روزافزون این سازه ها در صنایع مختلف شده است، از مهمترین کاربردهای سازه های فلزی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1 – صنعت ساختمان

ساخت انواع برج ها، ساختمان های مسکونی و اداری

2 – صنایع نفتی و پتروشیمی

ساخت انواع دکل ها و مخازن نفتی و گاز، پالایشگاه ها و کارخانه های پتروشیمی، ماشین آلات و دستگاه های صنعتی، تجهیزات بسته بندی و ابزارهای حمل و نقل، بارگیری و تخلیه مواد اولیه (جرثقیل ها و بالابرها)

3 – صنایع دریایی و کشتی سازی

ساخت اسکلت فلزی کشتی ها و نفتکش ها، ساخت میدان های نفتی و گازی، ساخت دستگاه ها و تجهیزات صنعتی، ابزارهای حمل و نقل و بارگیری و تخلیه مواد اولیه (جرثقیل ها و بالابرها) و همچنین برپایی بنادر و اسکله ها

4 – صنایع خودروسازی و لوکوموتیوسازی

ساخت کارخانه ها و تجهیزات صنایع تولیدی، خودروسازی، واگن سازی و کارگاه های قطعه سازی، ساخت ربات های هوشمند و ابزارهای مونتاژ و ابزارهای حمل و نقل و بارگیری و تخلیه مواد اولیه (جرثقیل ها و بالابرها)

5 – صنایع هوایی

ساخت هلیکوپترها، هواپیماها و فرودگاه های بین المللی و همچنین کارخانه های هواپیماسازی

6 – نیروگاه ها، سدها و شبکه های انتقال نیرو و انرژی

ساخت محیط نیروگاه ها، سدها، توربین ها، ژنراتورها، تجهیزات حمل و نقل، بارگیری و تخلیه مواد و تجهیزات، برج های مخابراتی، دکل های برق و شبکه های انتقال نیرو و انرژی

7 – صنایع تولیدی و بسته بندی

ساخت دستگاه ها و تجهیزات تولید یا بسته بندی در کارخانه های و کارگاه های تولیدی

8 – انبار و ذخیره سازی

ساخت سیلوها و انبارهای ذخیره سازی کالاها و محصولات مختلف

9 – حمل و نقل و راه ها

ساخت انواع پل های فلزی و معلق، تونل ها و خطوط راه آهن

10 – ورزشی و تفریحی

ساخت استادیوم ها، باشگاه ها، استخرها و سایر مکان های ورزشی و تفریحی

11 – کاربردهای نظامی

ساخت موشک ها، هلیکوپترها، پهبادها، هواپیماها، ماهواره ها، تانک ها و نفربرهای نظامی و همچنین ساخت آشیانه های هواپیما و هلیکوپتر
سازه فلزی دکل برق
سازه فلزی دکل برق

اجزای سازه فلزی

معمولا، شاکله اصلی سازه های فلزی از مجموعه ای از المان های فلزی تشکیل شده است که همچون شبکه ای به هم پیوسته و یکپارچه، اجزای مختلف سازه را به یکدیگر مرتبط می سازند و علاوه بر تحمل بارهای وارد شده بر سازه و انتقال آن ها به زمین، امکان عملکرد هماهنگ میان اجزای سازه را فراهم می آورد. این اجزاء، توسط مهندسان متخصص، به گونه ای طراحی می شوند که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر، سازه ای یکپارچه، ایمن و مستحکم را فراهم آورند. اجزای اصلی یک سازه فلزی را از جنبه های مختلفی می توان بررسی نمود. برخی از مهمترین دسته بندی های اجزای سازه فلزی عبارتند از:

الف) دسته بندی کلی اجزای سازه های فولادی

به طور کلی، اجزای یک سازه فلزی را می توان به دو دسته اجزای سازه ای و اجزای غیر سازه ای تقسیم بندی نمود. در ادامه، مهمترین اجزای سازه ای و غیر سازه ای سازه های فلزی را بررسی خواهیم کرد.

اجزای سازه ای

اجزای سازه ای، اجزایی هستند که شاکله اصلی یک سازه را تشکیل داده و در محافظت از آن در برابر بارهای وارده (مانند وزن سازه و باد و زلزله) تأثیر بسزایی دارند. شرح هر یک از این اجزا در زیر آورده شده است:

1 – پی (Fondation): فونداسیون، یکی از مهمترین اجزای هر سازه است که نیروهای وارده بر سازه را به زمین منتقل می کند. فونداسیون یک سازه، عمدتا ترکیبی از بتن و فولاد (بتن مسلح یا بتن آرمه) است که بر حسب طراحی پروژه، به روش های مختلف، اجرا می گردد.

2 – قاب های اصلی (Main Frames): همانند سایر سازه های فلزی، سوله ها نیز از اتصال تعدادی قاب (Frame) موسوم به قاب های اصلی تشکیل شده اند که هر قاب، متشکل از دو ستون و دو تیر است که معمولا به صورت گیردار به یکدیگر متصل می شوند. بنابراین، مهمترین اجزای قاب ها، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

(الف) ستون ها (Columns): ستون های موجود در سوله ها را می توان به دو دسته زیر تقسیم بندی نمود:

(1) ستون های اصلی (Main Columns): ستون های اصلی، مهمترین اجزای سازه های فلزی هستند که وزن آن را تحمل کرده و از آن در برابر زلزله و سایر حوادث طبیعی محافظت می کنند. ستون‌ها، پس از ساخت بر روی صفحه ستون قرار داده شده و با پیچ و مهره به فونداسیون متصل می‌شوند.

(2) ستون های فرعی (Secondary Columns): ستون های فرعی سوله که به آن ها ستون های وال پست (Wall Post) یا ستون های باد نیز گفته می شود، المان های قائمی هستند که معمولا در دهانه های ابتدایی و انتهایی سوله نصب می گردند و وظیفه آن ها، محافظت از دیوارهای موجود در قاب‌های اصلی در برابر نیروهای جانبی (مانند باد) است.

رنگ آمیزی ستون ها
نمونه ای از چند ستون فولادی
باکس های تکمیل شده
نمونه ای از چند باکس فولادی
جوشکاری نهایی ستون ها
نمونه ای ازیک ستون فولادی به همراه دستک های آن
تکمیل کاری و جوشکاری ستون ها
مجموعه ستون (باکس) و دستک های آن

(ب) تیرها (Beams): تیرهای موجود در سازه های فلزی را نیز می توان به دو دسته زیر تقسیم بندی نمود:

(1) تیرهای اصلی (Main Beams): در سازه های فلزی، تیرهای اصلی که اصطلاحاً به آن ها رَفتِر (Rafter) نیز گفته می‌شود، تیرهای شیبداری هستند که در سقف سوله تعبیه شده و در یک اتصال گیردار فلنجی، توسط پیچ و مهره به ستون های اصلی سوله متصل می شوند. وظیفه اصلی رفترها، تحمل نیروهای وارده به سقف (بار مرده، بار باد و بار برف) و انتقال آن به ستون ها است.

(2) تیرهای فرعی (Secondary Beams): تیرهای فرعی در سوله ها که به آن ها اصطلاحا پرلین (Purlin) یا لاپه نیز گفته می شود، اجزای سبکی هستند که در راستای طولی، در سقف و یا دیوارهای سوله تعبیه می شوند. برای اطلاعات بیشتر به بخش پرلین چیست و چه کاربردی دارد مراجعه نمائید.

مونتاژ تیرهای سازه
نمونه ای از یک تیر اصلی
مونتاژ تیرهای ماهیچه ای سازه
نمونه ای از چند تیر ماهیچه ای
رنگ آمیزی تیرهای حمال جرثقیل سقفی
نمونه ای از چند تیر فرعی

مهاربندها (Building bracing): انواع مهاربندهای مورد استفاده در یک سازه عبارتند از:

(الف) مهاربندهای طولی (Main Brace): مهاربندهایی هستند که به صورت قائم، در سطوح جانبی و در راستای طولی سازه ها نصب می گردند و علاوه بر حفظ پایداری سازه، از آن در برابر نیروهای ناشی از باد و زلزله نیز محافظت می کنند.

(ب) مهاربندهای عرضی (Secondary Brace): از جمله مهمترین مهاربندهای عرضی در سازه ها، می توان به مهاربندهای سقفی (Ceiling Brace) اشاره نمود که به منظور حفظ پایداری اجزای سازه نسبت به یکدیگر و همچنین، کمک به انتقال بارهای جانبی، در سقف سازه تعبیه می شوند. 

عموما برای ساخت مهاربندها، از قوطی، نبشی، ناودانی، میلگرد یا لوله استفاده می شود.

مهاربند عمودی
نمونه ای از یک مهاربند عمودی

4 – سینه بند (Flange brace): در برخی از سازه های فلزی، ممکن است قسمت بالایی یک عضو از سازه، تحت نیروی کششی و قسمت پائینی آن ها تحت نیروی فشاری است. بنابراین، احتمال پیچش و کمانش در آن زیاد است. معمولا برای جلوگیری از این موضوع، از اجزایی موسوم به سینه‌ بند استفاده می شود که توسط پیچ و مهره، به آن عضو نصب می شوند. با این کار، سینه بند، نیروهای وارده را به اعضای دیگر منتقل کرده و از کمانش عضو مذکور جلوگیری می کند. برای ساخت سینه بندها، عمدتا از مقاطع نبشی یا ورق استفاده می گردد.

سینه بندهای سازه فلزی
نمونه هایی از سینه بندهای سازه فلزی

5 – پیچ و مهره (Bolts and nuts): در گذشته، اجزای سازه های فلزی را توسط جوشکاری به یکدیگر متصل می کردند. ولی امروزه، معمولا اجزای سازه های فلزی، به صورت مستقل، در کارگاه ها یا کارخانه های اسکلت فلزی ساخته می شوند و پس از تائید نهایی، به محل احداث پروژه انتقال داده شده و توسط نصاب و با استفاده از پیچ و مهره، به یکدیگر متصل می شوند.

انواع پیچ و مهره قابل استفاده در سازه های فلزی
انواع پیچ و مهره قابل استفاده در سازه های فلزی

جرثقیل (Overhead Crane): در برخی از سازه های فلزی، برای تخلیه، بارگیری و حمل و نقل کالاها یا ابزارآلات، از جرثقیل ها استفاده می گردد. متداول ترین نوع جرثقیل هایی که در سوله ها به کار می روند، جرثقیل های سقفی، جرثقیل های دروازه ای و جرثقیل های بازویی هستند.

اجزای غیر سازه‌ای

اجزای غیر سازه ای سوله ها، اجزایی هستند که در محافظت از آن در برابر بارهای وارده تأثیری ندارند. در زیر، مهمترین اجزای غیر سازه ای یک سوله فلزی آورده شده است:

1 – آبروها (Gutter): همانگونه که قبلا نیز اشاره شد، سقف سوله ها، به صورت شیبدار طراحی می شود تا مانع از تجمع باران و برف شود. بنابراین، لازم است آب ناشی از بارش باران و برف که توسط سقف شیبدار، به شانه های سوله منتقل شده است، به بیرون از سازه هدایت شود. 

بدین منظور، کانال های فلزی موسوم به آبرو طراحی و در شانه های سوله ها تعبیه می شوند و وظیفه آن ها، هدایت آب‌های جمع آوری شده ناشی از بارش باران و برف در سقف سوله، به سمت ناودانی های قائم دفع آب و خارج نمودن آن ها از سازه می‌باشد. در سوله های با چند دهانه، ممکن است آبروهایی در محل تلاقی دهانه ها نیز در نظر گرفته شود.

این اجزاء، اهمیت زیادی دارند و باید به درستی طراحی و اجرا شوند، زیرا هر گونه ایراد در عملکرد آن ها (خصوصا در مناطق پر بارش)، موجب جمع شدن آب در سقف سوله می شود که علاوه بر آنکه وزن زیادی را به سازه تحمیل می کند، می تواند به محیط داخل سوله نیز نفوذ کرده و به کالاها یا تجهیزات داخل آن آسیب وارد نماید.

2 درب‌ها و پنجره ها (Doors and Windows): درب‌های سوله عمدتا از فولاد و و جداره پنجره های آن، بر حسب نیاز، معمولا از فولاد، آلومینیوم یا پلاستیک ساخته می شوند.

3 – پوشش ها: انواع پوشش هایی که در سوله ها استفاده می شود عبارتند از:

الف) پوشش سقف: پوشش سقف، برای محافظت از محتویات سازه در برابر عوامل بیرونی و شرایط آب و هوایی و همچنین، منتقل نمودن بارهای وارد شده به سقف به سازه به کار می رود. در پوشش سقف سازه، بر حسب نیاز و کاربرد، از متریال های مختلفی مانند ورق گالوانیزه، ساندویج پنل سقفی و فایبرگلاس می توان استفاده نمود.

ب) پوشش دیوارها: دیواره‌ های خارجی سازه، بر حسب کاربردهای آن، از مصالح مختلفی مانند آجر، ساندویچ پنل، تری دی پنل و گاهی بتن و یا ترکیبی از آن ها تهیه می شوند.

ج) کف‌پوش: کف‌پوش نیز با توجه به نوع و کاربرد سازه انتخاب می‌شود. به عنوان مثال، کف پوش سازه های بهداشتی، متفاوت از کف پوش سازه های صنعتی است.

3 – اتصالات میان اجزاء:

از مهمترین اتصالات موجود در یک اسکلت فلزی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

الف) اتصال ستون به فونداسیون: برای اتصال ستون ها به فونداسیون نیز معمولا از صفحات فولادی خاصی با عنوان بیس پلیت (BasePlate) استفاده می گردد. 

ب) اتصال تیر به ستون: در اسکلت های جوشی، عمدتا از قطعاتی موسوم به زیرسری و در اسکلت های پیچ و مهره ای، از اسپلایس ها (Splice) برای اتصال تیرها به ستون ها استفاده می شود. 

ج) اتصال تیر به تیر:

معمولا تیرهای فولادی به کار رفته در اسکلت، توسط جوش یا پیچ و مهره به ستون‌ها متصل می‌شوند. در سازه های فلزی سبک، معمولا برای ساختن ستون‌ها و تیرها از پروفیل های فولادی آماده (تیرآهن) استفاده می‌شود. با این حال، برای سازه های سنگین تر، لازم است اجزای سازه با توجه به نوع سازه و نیروها و بارهای وارده بر آن طراحی گردد که در این روش، معمولا تیرها و ستون ها با استفاده از ورق های فولادی با ضخامت مناسب در کارخانه های اسکلت سازی ساخته می شوند. تیرها، نیروها و بارهای وارده بر سقف‌ها و دیوارهای سازه را به ستون منتقل کرده و ستون‌ها نیز این بارها را به زمین منتقل می کنند. 

ب) دسته بندی بر اساس نوع نیروهای وارده

1) المان های کششی: اعضای کششی سازه های فولادی، المان‌هایی هستند که برای نگهداری و انتقال بارهای محوری کششی (افزایش طول) طراحی می‌شوند. از مثال‌های اعضای کششی سازه فولادی می‌توان به مهاربند (ساختمان و پل)، المان‌های خرپایی، کابل‌های سقف کاذب و کابل‌های پل معلق اشاره کرد.

  • کابل و سیم فولادی: معمولا از ااین نوع المان‌ها بیشتر در پل ها، بالابرها، دکل ها، جرثقیل ها استفاده می شود.
  • میلگرد و میله فولادی: به منظور تحمل بارهای کششی در عضوهای نسبتا کوچک یا اتصالات مفصلی می‌توان از این المان‌ها استفاده کرد.
  • پروفیل‌های فولادی تکی: نبشی، ناودانی، سپری و دیگر پروفیل‌های تکی نیز به عنوان اعضای کششی در سازه های فولادی به کار می‌روند. این المان‌ها از صلبیت بیشتری نسبت به میلگردها برخوردارند. البته مشکل برخی از پروفیل‌های تکی، تقارن آن‌ها در یک محور است. این موضوع صلبیت آن‌ها را نسبت به پروفیل فولادی I شکل کاهش می‌دهد.
  • پروفیل‌های فولادی مرکب: به منظور ساخت عضوهای کششی با صلبیت بیشتر می‌توان پروفیل‌های تکی را با هم ترکیب کرد. ترکیب دو یا چند ناودانی/نبشی، متداول‌ترین روش برای انجام این کار است. پروفیل‌های فولادی مرکب صلبیت کمتری نسبت به تیرآهن I شکل دارند اما هزینه ساخت آن‌ها کمتر است.

2) المان های فشاری: ستون در ساختمان فولادی به عنوان متداول‌ترین عضو فشاری شناخته می‌شود. علاوه بر ستون، پست و یال فوقانی خرپا نیز همیشه به عنوان اعضای فشاری در سازه های فولادی در نظر گرفته می‌شوند. این اعضا، وظیفه تحمل بارهای محوری فشاری (در راستای کاهش طول) و انتقال آن‌ها از عضوهای بالایی (تیر و دال) به عضوهای پایینی (تیر، کف یا فونداسیون) را برعهده دارند.

3) المان های خمشی: اعضای خمشی سازه های فولادی، المان‌هایی هستند که معمولا تحت تاثیر بارهای اعمال شده بر راستای عمود بر محور طولی‌شان قرار دارند. در سازه‌های فولادی، المان‌هایی نظیر تیر، شاه‌تیر، تیرچه و غیره به عنوان اعضای خمشی در نظر گرفته می‌شوند. تقریبا تمام انواع سازه‌های فولادی دارای اعضای خمشی هستند.

د) المان های تحت ترکیبی از بارها: در بسیاری موارد، اعضای سازه های فولادی در معرض ترکیبی از بارهای محوری، خمشی، برشی و پیچشی قرار می‌گیرند.

انواع سازه فلزی

با گسترش شهرها و پیدایش صنایع مختلف، سازه های قدیمی، دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای روز افزون جامعه نیستند. بر این اساس، امروزه با پیشرفت علم و بهره گیری از تکنولوژی های مدرن و به منظور پوشش نیازهای صنایع مختلف، سازه های فولادی در ابعاد، ظرفیت ها و کاربری های گوناگون طراحی و ساخته می شوند که هر یک مزایا و محدودیت های خاصی دارند که لازم است هنگام انتخاب و همچنین حین استفاده از آن ها، به این مزایا و محدودیت ها دقت نمائید. زیرا، طراحی سازه ها بر اساس محیط کاری و فضای قابل دسترس و کاربری سازه صورت می پذیرد. در این بخش، با انواع سازه های فولادی آشنا خواهیم شد. برخی از مهمترین دسته بندی های متداول برای سازه های فولادی عبارتند از:

الف) تقسیم بندی سازه های فلزی بر اساس سیستم سازه ای (Structural System)

معمولا سازهای فلزی را بر اساس سیستم های سازه ای به کار رفته در آن ها به صورت زیر دسته بندی می کنند:

1) سازه های فلزی قاب دار (Steel frame structures): در سازه های فولادی قاب دار، اسکلت سازه، شامل مجموعه ای از ستون های فولادی عمودی (Steel columns) و تیرهای افقی (Steel beams) به همراه اتصالات آن ها به یکدیگر (Steel connections) است که اصطلاحا به این مجموعه، قاب یا فریم (Frame) گفته می شود. قاب ها در کنار یکدیگر، علاوه بر تشکیل ساختاری یکپارچه برای تعامل اعضای سازه، ساختاری بسیار مستحکم و مورد اطمینان را تشکیل می دهند. سازه های فلزی قاب دار، متداول ترین و پر کاربردترین سازه های فولادی هستند که در طیف وسیعی از سازه ها مدرن، از برج ها و ساختمان های مسکونی و اداری، تا کارخانه های و کارگاه های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند.

نمونه ای از یک اسکلت فلزی به عنوان سازه ای با ساختار قاب دار
سوله فلزی چند دهانه
نمونه ای از یک سوله صنعتی با سسیستم سازه ای قابدار
نمونه ای از یک جرثقیل سقفی
نمونه ای از یک جرثقیل دروازه ای
2) سازه های فلزی خرپایی (Steel truss structures): در سازه های فولادی خرپایی، اسکلت سازه، شامل مجموعه ای از المان های مثلثی شکل موسوم به خرپا (Truss) است که طبق طراحی خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و به همراه اتصالات مخصوص به یکدیگر متصل شده اند. سازه های خرپایی فلزی، پس از سازه های فلزی قاب دار، متداول ترین و پر کاربردترین سازه های فولادی هستند که عمدتا از آن ها در ساخت سقف ها و پل های فلزی و همچنین مواردی که نیاز به ساخت سازه هایی با دهانه های وسیع است استفاده می شود. برای آشنایی بیشتر با سازه های خرپایی و محاسن و معایب آن ها به مقاله آموزشی سازه های خرپایی مراجعه نمائید.
نمونه ای از یک سازه خرپایی فلزی
پل خرپایی فلزی
نمونه ای از یک پل فلزی خرپایی
3) سازه های فلزی قوسی (Steel arch structures): اسکلت سازه های فولادی قوسی، از یک یا چند قوس فلزی تشکیل شده است که هر یک از این قوس ها نیز شامل مجموعه ای از المان های فولادی (عمدتا المان های خرپایی) است که به همراه اتصالات مخصوص به یکدیگر متصل شده اند. از سازه های فلزی قوسی، عمدتا در ساخت پل های فلزی، سقف سازه ها و همچنین مواردی که نیاز به ساخت سازه هایی با دهانه های وسیع است استفاده می شود.
نمونه ای از یک پل فلزی
نمونه ای از یک پل فلزی قوسی
نمونه ای از یک سقف فلزی گنبدی شکل
3) سازه های فلزی کابلی (Steel cable structures): در سازه های کابلی فولادی، از مجموعه ای از المان های کششی مانند کابل ها برای تحمل و انتقال بارها و نیروهای وارد شده بر سازه استفاده می شود. از سازه های فلزی کابلی، عمدتا در ساخت پل های فلزی معلق، سقف سازه ها و همچنین در انواع جرثقیل ها استفاده می شود.
نمونه ای از یک پل فلزی معلق با سیستم سازه کابلی
جرثقیل های کابلی
جرثقیل های کابلی
4) سازه های فلزی فضا کار (Steel space frame structures): در سازه های فولادی فضا کار، از مجموعه ای از لوله های فلزی برای تحمل و انتقال بارها و نیروهای وارد شده بر سازه استفاده می شود. از سازه های فلزی فضا کار، معمولا برای ساخت فرودگاه ها، استادیوم ها و مکان های ورزشی استفاده می شود.
اسکلت فلزی استادیوم ورزشی
نمونه ای از یک پل فلزی قوسی
5) سازه های فلزی از پیش مهندسی شده (Pre-engineered steel structures): در سازه های فولادی از پیش مهندسی شده (پیش ساخته)، المان های مورد استفاده در سازه از جمله ستون ها، تیرهای اصلی و فرعی، پروفیل ها و …، به صورت استاندارد، از قبل، طراحی و ساخته شده و برای برپایی سازه، آن ها را به سادگی به یکدیگر متصل (مونتاژ) می کنند. از سازه های فلزی پیش ساخته، معمولا برای ساخت کارخانه ها، کارگاه ها و انبارها استفاده می شود.
سازه فلزی پیش ساخته

نمونه ای از یک سازه فلزی پیش ساخته

ب) دسته بندی سازه های فلزی بر اساس نوع اتصالات (سازه های جوشی و پیچ و مهره ای)

برای اتصال اعضای یک سازه فلزی، عمدتا از جوش، پیچ و مهره یا پرچ استفاده می شود. با این حال، اتصالات پرچی، تا حد زیادی منسوخ شده اند و فقط در موارد خاصی به کار می روند. بنابراین، در سازه های مدرن، معمولا اجزای فولادی به کار رفته، توسط جوش یا پیچ و مهره به یکدیگر متصل می شوند. بر این اساس، سازه های فولادی را می توان به دو دسته مهم زیر طبقه بندی نمود:

1) سازه های فلزی جوشی (اسکلت فلزی جوشی): یکی از قدیمی ترین شیوه های ساخت سازه های فلزی، استفاده از اسکلت فلزی به همراه اتصالات جوشی است. فرآیند طراحی و ساخت این نوع از سازه ها، ساده تر از سازه های پیچ و مهره ای است. قطعات اسکلت در سازه های جوشی، بلافاصله پس از ساخت در کارخانه، به محل نصب ارسال می گردند و جوشکاری اتصالات مورد نظر، در محل نصب توسط جوشکارها انجام می شود، نصب سازه های جوشی، نیازمند جوشکارهای ماهری است که توانایی کار در ارتفاع را داشته باشند. علاوه بر این، لازم است کیفیت جوش ها به صورت منظم توسط ناظران جوش کنترل شود. امروزه همچنان بخش قابل توجهی از سازه های فلزی به صورت جوشی اجرا می شوند، با این حال، روز به روز، استقبال از سازه های پیچ و مهره ای بیشتر می شود.

2) سازه های فلزی پیچ و مهره ای (اسکلت فلزی پیچ و مهره ای): یکی دیگر از رایج ترین روش های ساخت سازه های فلزی، استفاده از اسکلت فلزی به همراه اتصالات پیچ و مهره ای است. اگرچه فرآیند طراحی وساخت سازه های پیچ و مهره ای، پیچیده تر و دشوارتر از سازه های جوشی است، با این وجود، فرآیند نصب سازه های پیچ و مهره ای، بسیار ساده تر و سریعتر از سازه های جوشی است. قطعات اسکلت در سازه های پیچ و مهره ای، پس از مونتاژ در کارخانه، بلافاصله سوراخ کاری می شوند و پس از ارسال به محل نصب، توسط پیچ و مهره به یکدیگر متصل می گردند. بنابراین، اگرچه فرآیند مونتاژ قطعات اسکلت پیچ و مهره ای، پیچیده تر و زمانبرتر از سازه های اسکلت جوشی است، اما به همان میزان، فرآیند نصب اسکلت پیچ و مهره ای، ساده تر و سریعتر از سازه های اسکلت جوشی انجام می پذیرد. سازه های پیچ و مهره ای، حین سوراخ کاری در کارخانه نیازمند دقت بالایی هستند و البته پیچ و مهره ها نیز حین نصب باید توسط نصاب ماهر و مطابق با استانداردهای درج شده در نقشه های نصب، سفت گردند.

اسکلت پیچ و مهره ای
اسکلت پیچ و مهره ای
اسکلت جوشی
اسکلت جوشی
 

1) سازه های لایه ای: سیستم دیوار باربر یا سازه پیوسته: سازه‌هایی متشکل از دیوارهای پیوسته هستند. دیوارها در این نوع سازه‌ها، وظیفه نگهداری و انتقال بارهای اعمال شده بر سازه را برعهده دارند. مکانیزم دیوار باربر، انتقال فشار مستقیم به فونداسیون و زمین زیر آن است. روش قدیمی اجرای دیوارها در ساختمان مصالح بنایی را می‌توان به عنوان یک سیستم سازه پیوسته در نظر گرفت.

3) سازه های پوسته ای: سازه‌هایی متشکل از مصالح ساختمانی نازک هستند. این سیستم اغلب به منظور اجرای سقف در سازه‌های نیازمند فضای داخلی بزرگ (بدون دیوار یا ستون) مورد استفاده قرار می‌گیرد. تغییر شکل سازه‌های پوسته‌ای تحت بارهای اعمال شده نسبتا کم است.

5) سیستم غشایی یا سازه پارچه‌ای: سازه‌هایی هستند که توسط غشا یا چادرهای تحت کشش، یک فضای بسته را به وجود می‌آورند. این سیستم توسط عضوهای غشایی، میله و کابل تشکیل می‌شود. سیستم غشایی ترکیبی از سیستم کششی و قابی است.

از دیگر سیستم‌های سازه‌ای متداول می‌توان به سیستم قوسی، طاقی، طره‌ای، گنبدی و قاب پرتال اشاره کرد. نحوه اجرای این سیستم‌ها و مکانیزم انتقال بار در آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. با این حال، امکان اجرای ترکیبی از سیستم‌های سازه‌ای برای دستیابی به عملکرد مورد انتظار وجود دارد. فولاد به عنوان یک مصالح ساختمانی پرکاربرد، در اغلب سیستم‌های سازه‌ای قابل استفاده است. با این وجود، به دلیل کاربرد گسترده آن در سیستم‌های قابی یا سازه اسکلت فولادی، در ادامه مقاله بیشتر به جنبه‌های مختلف این نوع سازه فولادی خواهیم پرداخت.

امروزه سازه ها در انواع و اقسام مختلف، به منظور برآورده ساختن اهداف خاص ساخته می شوند. در حالت کلی، سازه ها را به چند طریق می توان دسته بندی نمود:

1) سازه های ساختمانی (Building structure)

2) سازه های غیر ساختمانی (non-Building structure)

برای آشنایی بیشتر با انواع سازه های فلزی، به مقالات آموزشی زیر مراجعه نمائید:

نصب سوله

هر آنچه لازم است در مورد سوله ها بدانید!

سوله (در انگلیسی Shed) سازه‌ای فلزی با سقف شیب‌دار است که به منظور برآورده ساختن فضاهای مورد نیاز صنایع مختلف، در انواع و اشکال گوناگون، طراحی و ساخته می شود. با وقوع انقلاب صنعتی در اروپا و نیاز به توسعه سریع شهرهای صنعتی، استفاده از این سازه ها نیز به سرعت گسترش یافت و امروزه به شکل وسیعی از آن ها در صنایع گوناگون استفاده می گردد.

ادامه مطلب »

طراحی، مدلسازی، ساخت و نصب انواع سازه های فلزی

تا اینجا، با سازه های فلزی و انواع آن ها آشنا شدیم. لازم به ذکر است که طراحی، مدلسازی و ساخت و اجرای سازه های فلزی، فرآیندی کاملا تخصصی و نیازمند تجربه بالا و تجهیزات منحصربفرد است. برای َآشنایی بیشتر با این فرآیندها به مقالات آموزشی زیر مراجعه نمائید:

جوشکاری نهایی ستون ها
دسته‌بندی نشده

ساخت اسکلت فلزی، آشنایی با روش های ساخت + برآورد هزینه ها

در مقاله آشنایی با سوله و انواع آن با سوله ها و انواع آن ها آشنا شدیم. پس از آنکه طراحی و مدلسازی سوله، توسط مهندسان متخصص انجام شد و همچنین، متریال لازم، خریداری شده و به انبارهای کارخانه انتقال یافت، فرآیند ساخت سوله آغاز می گردد.

در این بخش، به صورت کامل با مراحل ساخت یک سوله، از صفر تا صد آشنا خواهیم شد.

ادامه مطلب »
ساخت جرثقیل سقفی
جرثقیل

ساخت جرثقیل سقفی

در مقاله آشنایی با جرثقیل و انواع آن با جرثقیل ها و انواع آن ها آشنا شدیم. پس از آنکه طراحی و مدلسازی جرثقیل، توسط مهندسان متخصص انجام شد و همچنین، متریال لازم، خریداری شده و به انبارهای کارخانه انتقال یافت، فرآیند ساخت سوله آغاز می گردد.

در این بخش، به صورت کامل با مراحل ساخت یک جرثقیل سقفی، از صفر تا صد آشنا خواهیم شد.

ادامه مطلب »
نصب داربست و اجرای دیوارهای سوله
سازه

ساخت سوله، آشنایی با روش های ساخت + برآورد هزینه ها

در مقاله آشنایی با سوله و انواع آن با سوله ها و انواع آن ها آشنا شدیم. پس از آنکه طراحی و مدلسازی سوله، توسط مهندسان متخصص انجام شد و همچنین، متریال لازم، خریداری شده و به انبارهای کارخانه انتقال یافت، فرآیند ساخت سوله آغاز می گردد.

در این بخش، به صورت کامل با مراحل ساخت یک سوله، از صفر تا صد آشنا خواهیم شد.

ادامه مطلب »

جمع بندی

در این مقاله آموزشی، ابتدا با سازه های فولادی و انواع آن ها آشنا شدیم و سپس در مورد اجزای آن ها صحبت کردیم. سعی کردیم که به مهمترین پرسش های شما در این زمینه پاسخ دهیم. با این حال، در صورتیکه هنوز پاسخ پرسش های خود را دریافت نکرده اید، می توانید در بخش نظرات سایت، پرسش های خود را مطرح کنید تا در اولین فرصت به آن ها پاسخ داده شود. خوشحال خواهیم شد که دیدگاه های ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. همچنین، در صورت تمایل، می توانید از طریق شماره تلفن های ذکر شده با ما در تماس باشید تا همکاران ما، مشاوره های لازم را در اختیار شما قرار دهند.